جزئیات مطلب

اساسا معامله فضولی توسط شخصی که سمت معاملی نداشته و یا شخصی که سمت معاملی دارد ولی خارج از حدود اذن اقدام می نماید واقع می شود.اعمال فضولی اصولا غیر نافذ بوده ولی استثنائا در چند مورد باطل می باشند از آن جمله می توان به طلاق و رجوع از آن ، وصیت به مال غیر برای خود و ایقاعات فوری (اخذ به شفعه و حیازت مباحات و خیارات فوری) اشاره نمود.
 

مهمترین عناوین این مقاله

• تکلیف خریدار در معامله فضولی

•   تفاوت معامله فضولی با فروش مال غیر

• موارد صحت معامله مال غیر

• مرجع رسیدگی به معامله فضولی و فروش مال غیر

• ماهیت معامله فضولی

• انواع  معاملات فضولی

• فوت مالک یا اصیل پس ازانعقاد معامله فضولی وقبل ازتنفیذ

• تنفیذ یا رد معامله فضولی توسط مالک

• مسولیت خریدار در صورت رد معامله فضولی توسط مالک

اصیل در معامله فضولی

شخصی است که مال معامله شده را از فضول خریداری می‌کند

تکلیف خریدار در معامله فضولی

علم و جهل خریدار در معامله فضولی آثار متفاوتی را برای وی به ارمغان می آورد.اگر خریدار نسبت به موضوع جاهل بوده باشد به محض اطلاع از قضیه باید مال را به مالک اصلی خود برگرداند تا حسن نیت خود را ثابت نماید در غیر این صورت آگاهی خریدار از فضولی بودن معامله؛ خریدار  را در معرض اتهام به تبانی با فضول در انتقال مال غیر قرار خواهد داد.

تفاوت معامله فضولی با فروش مال غیر

اصلی ترین تفاوت بین معامله فضولی و فروش مال غیر نداشتن سمت معاملی برای شخص فضول می باشد شخص فضول به نمایندگی از صاحب مال اقدام به انعقاد معامله می نماید اما در فروش مال غیر، فروشنده خود را مالک مال معرفی کرده و مال دیگری را به نام خود معامله می نماید.تفاوت دیگر بین معامله فضولی و انتقال مال غیر در سوء نیت است. در معامله فضولی اساسا قصد اضرار به غیر وجود ندارد، هدف فضول ضرر به صاحب مال نیست حتی ممکن است برای منفعت او معامله کند اما در انتقال مال غیر، کسی که مال دیگری را به نام خود می فروشد، سوء نیت دارد و قصد ضرر به صاحب مال را دارد.

موارد صحت معامله مال غیر

معامله با مال غیر فقط در صورتی صحیح می باشد که معامله کننده به نوعی وکالت،وصایت ،ولایت ،قیمومت و نمایندگی قانونی داشته باشد درغیر این صورت معامله به صورت فضولی خواهد بود .

مرجع رسیدگی به معامله فضولی و فروش مال غیر

از آنجا معامله فضولی جرم نبوده لذا در دادگاه های عمومی حقوقی واقع در حوزه اقامت خوانده در صورتی که مال منقول باشد و درصورتی که مال غیر منقول باشد در محل وقوع مال غیر منقول رسیدگی خواهد شد.اما در صورتی که فضول با انگیزه مجرمانه و با سوء نیت اقدام به معامله  مال دیگری نماید جرم انتقال مال دیگری را مرتکب شده و این جرم ابتدا در دادسرای محل وقوع جرم و سپس در دادگاه کیفری که در معیت دادسرای محل وقوع جرم بوده رسیدگی ادامه خواهد یافت.

ماهیت معامله فضولی

هرگاه کسی مال غیر را بدون داشتن سمت مورد معامله قرار دهد، معامله فضولی و غیر نافذ است؛اعم از اینکه فضول، معامله را برای مالک(غیر) انشا کند یا برای خود.یا به اصطلاح هرگاه شخصی،عین مال غیر را بدون داشتن نیابت از مالک مورد معامله قرار دهد، معامله، فضولی وغیرنافذ است اعم از اینکه با علم به تعلق مالکیت به غیرمعامله کند، یا با حسن نیت و بدون علم به مالکیت غیر .
  ✅خود معامله فضولی، عمل حقوقی دوطرفه (عقد) است ولی تنفیذ یا رد معامله غیرنافذ،هر دو ماهیتا عمل حقوقی یک طرفه (ایقاع) می باشد.
  ✅ هرگاه مال متعلق به غیر اعم از عین، منفعت یا حق مالی به طور فضولی مورد معامله ای معوض قرار گیرد، عوض مقابل به دارایی صاحب این مال وارد شود.

 ✅اگر مالک از تنفیذ یا رد معامله فضولی امتناع کند، عقد غیرنافذ باقی می ماند سکوت مالک به هیچ وجه به منزله ی رضایت به معامله نیست، چنانچه تاخیر در تنفیذ یا رد معامله ی فضولی موجب ضرر به اصیل شود،اصیل می تواند معامله فضولی را به هم بزند.

انواع معاملات فضولی

تعدد معاملات فضولی نسبت به یک مال به دو صورت تعدد عرضی و تعدد طولی امکان پذیر است؛

• تعدد عرضی

در تعددعرضی، شخص واحد بدون این که هیچ پیوستگی بین معاملات متعدد وجود داشته باشد، مالی را فضولتا به اشخاص متعدد انتقال می دهد.

• تعدد طولی

در تعددطولی، معاملات متعدد به هم پیوسته هستند  به این صورت که مشتری معامله ی نخست مالی را که خریده است به شخص دیگری انتقال می دهد؛ انتقال گیرنده ی دوم، آن را به شخص سومی منتقل می سازد و این ترتیب ادامه پیدا می کند در تعدد طولی،علاوه بر تعدد معاملات ، اشخاص فضول نیز متعدد هستند.
✅در فرض تعدد عرضی معاملات فضولی متعدد پیوستگی ندارند و مستقل هستند؛ درنتیجه هر گاه مالک،یکی از ایم معامله ها را تنفیذ کند به این معنای رد ضمنی سایر معاملات است.معامله ی تنفیذ شده نافذ و بقیه باطل می شوند؛در حالی که اگر تعدد از نوع طولی باشد، با تنفیذ یکی از معاملات متعدد،معامله ی تنفیذ شده و معامله بعد از آن صحیح و نافذ می شوندو معاملات قبلی باطل است .

فوت مالک یا اصیل پس از انعقاد معامله فضولی و قبل از تنفیذ

اصولا معامله فضولی با فوت مالک یا اصیل منحل نمی شو.د بعد از فوت مالک ،ورثه ی او اختیار تنفیذ یا رد معامله یفضولی را دارند بعد از فوت اصیل،قائم مقام او هستند و باید وضیعت عدم نفوذ عقد را تا اعلام اراده از جانب مالک برای رد یا تنفیذ معامله،تحمل کنند؛ اگر تاخیر مالک در تنفیذ یا رد ، سبب ورود ضرر به وارثان اصیل شود،می توانند معامله ی فضولی را به هم بزنند .

معامله فضولی مال متعلق به محجور

اگرمعامله فضولی نسبت به مال متعلق به محجور منعقد گردد، اختیار تنفیذ یا رد با نماینده ی محجور است.
فروش مال غیرمنقول مولی علیه توسط قیم باید با اجازه دادستان باشد درغیر اینصورت معامله همچنان غیرنافذ باقی مانده وبا تنفیذ دادستان نفوذ حقوقی پیدا می کند .

تنفیذ یا رد معامله فضولی توسط مالک

اگر مالک معامله فضولی که در آن مال تحویل خریدار شده و پول هم به فروشنده فضولی داده شود تنفیذ به دو صورت امکان پذیر می باشد
ممکن است مالک معامله ی فضولی را تنفیذ کند ولی قبض پول را نه ؛در این صورت خریدار باید مبلغی را که قبلا به فروشنده فضولی داده را به مالک باید پردخت نماید .
درصورتی که مالک هم معامله فضولی و هم پرداخت مبلغ را تنفیذ نماید دراین صورت فروشنده فضولی باید مبلغی را که ازخریدار دریافت کرده را به مالک پس دهد.
لازم نیست اجازه یا رد فوری باشد در نتیجه تأخیردر رد و یا تنفیذ، سبب زوال اختیار تنفیذ یا رد معامله غیر نافذ نمی شود اگر تاخیر موجب تضرر طرف اصیل(خریدار) باشد، مشارالیه می تواند معامله را به هم بزند.
اگردرمعامله فضولی مالک درمجلس عقد حاضر بوده و سکوت کند معامله غیر نافذ است چرا که سکوت مالک ولو با حضور در مجلس عقد اجازه محسوب نمی شود.

مسولیت خریدار در صورت رد معامله فضولی توسط مالک

مالی که توسط خریدار قبض شده اگر توسط مالک معامله فضولی رد شود خریدار در مقابل مالک ضامن عین، بدل عین، منافعی که استفاده کرده ویا منافعی که هنوز استفاده نکرده هم درزمانی که مال دست خودش بوده و هم نسبت زمانی که در دست های بعد از خود بوده و همچنین نسبت به عیب و نقصی که نسبت به مال ایجاد شده می باشد.

پرسش از وکیل

1- آیا معامله فضولی فقط به عقد بیع اختصاص دارد ؟
فضولی بودن عقد مختص بیع نیست بلکه هر عقدی را شامل می شود
2- در صورتی که شریک مال مشاع آن را بفروشد وضیعیت  عمل حقوقی به چه صورت خواهد بود؟
شریک مال مشاع اختیار فروش مال را دارد و معامله نسبت به سهم خود نافذ ولی نسبت به سهم سایر شرکا غیر نافذ است . برای قبض مال توسط خریدار اذن همه شرکا لازم می باشد .
3- آیا در معامله فضولی تنفیذ  معامله توسط مالک باید فوری صورت پذیرد؟
برای تنفیذ معامله فضولی اصولا فوریت شرط نیست .

سخن پایانی

به جرات می توان گفت معامله فضولی یکی از موضوعاتی است که بیش از سایر دعاوی در دادگاه ها مطرح بوده اقامه دعوا معامله فضولی بر علیه همدیگر می باشد برای اقامه دعوا بهتر است از وکیل در فسخ معامله فضولی  راهنمایی بگیرید تا حقی از شما زایل نگردد برای این منظور گروه وکلای حقوق بشر با داشتن تخصص لازم در موضوعاتی که نیازمند به وکیل در تنظیم، فسخ و یا ابطال قراردادها می باشدبا مشاوره حقوقی کیفری به صورت تلفنی و حضوری آماده ارایه خدمات مشاوره و قبول وکالت شما عزیزان می باشد چنانچه با موضوعات مشابه مواجه شدیدم ی توانید از وکیل ملکی و یا وکیل در امور ثبتی و وکیل در وصول مطالبات مشاوره بگیرید.همکاران ما در سریعترین زمان ممکن با شما تماس خواهند گرفت.