در تعریف عقد ضمان باید به مادهد684 قانون مدنی ماجعه کنیم. عقد ضمان در معنایی ساده یعنی شخصی، دینی را که بر ذمه دیگری است بر عهده گیرد. در تعریف عقد ضمان به سه اصطلاح برخورد می کنیم که در ذیل هر کدام را تعریف می کنیم:
متعهد یا ضامن : یعنی شخصی که پرداخت دین دیگری را بر عهده گرفته است.
مضمون له: طلبکار
مضمون عنه: مدیون اصلی یا بدهکار یعنی شخص ثالثی که ضامن دین او را بر عهده گرفته مضمون عنه نام دارد.
برای مثال وقتی سعید به صادق بدهکار است و احمد از سعید ضمانت می کند، احمد ضامن ، صادق مضمون له و سعید مضمون عنه است.
مهم ترین عناوین این مقاله
- انواع عقد ضمان
- تفاوت ضمان نقل ذمه و ضم ذمه چیست؟
- در قانون ما، منظور از عقد ضمان کدام قسم از اقسام عقد ضمان است؟
- ضامن به چه میزانی می تواند به مضمون عنه رجوع کند؟
- اگر در ضمان نقل ذمه برای شخص مضمون عنه خیار شرط درج شده باشد، تکلیف چیست؟
- اگر ضامن به واسطه بخشش طلب بری الذمه شده باشد در این صورت آیا ضامن می تواند به مضمون عنه رجوع کند یا خیر؟
انواع عقد ضمان
عقد ضمان بر دو قسم است:
ضمان نقل ذمه به ذمه یا ضمان انتقالی: در این حالت دین از عهده مضمون عنه بر داشته شده و به ضامن منتقل می شود. مضمون عنه یا همان مدیون اصلی به کلی بری الذمه می شود و ضامن مدیون می شود. در این حالت با انتقال دین مواجهیم و دینی بر عهده مضمون عنه باقی نمی ماند. بلکه دین به کلی به ضامن منتقل می شود.
ضمان ضم ذمه به ذمه یا ضمان التزامی: در این حالت مضمون عنه بری الذمه نمی شود، بلکه ضامن به او ضمیمه می شود. به عبارت دیگر، دین هم چنان بر عهده مدیون اصلی است و ضامن در کنار او ملتزم به تادیه می شود. به این صورت که بابت یک دین واحد، دو نفر مسئول تادیه می شوند یکی مضمون عنه و دیگری ضامن.
این ضمانت موجب انتقال دین نیست بلکه موجب ایجاد التزام به تادیه ای برای ضامن در کنار مضمون عنه است.
جهت اخذ مشاوره و هماهنگی، آیکون پلتفرم مربوطه را کلیک نمایید
تفاوت ضمان نقل ذمه و ضم ذمه چیست؟
تفاوت بنیادین ضمان نقل ذمه و ضم ذمه در آن است که:
1. ضمان نقل ذمه موجب انتقال دین است یعنی موجب می شود که دین از عهده مضمون عنه برداشته شده و بر عهده ضامن گذاشته شود، اما در ضمان ضم ذمه انتقال دین رخ نمی دهد، بلکه دین هم چنان بر عهده مضمون عنه است و برای ضامن فقط التزام به تادیه ایجاد می شود.
2. در ضمان نقل ذمه اصل دین بر عهده ضامن قرار می گیرد اما در ضمان ضم ذمه اصل دین بر عهده ضامن قرار نمی گیرد و فقط التزام به تادیه برای ضامن ایجاد می شود.
3. در ضمان ضم ذمه هم دین و هم التزام به تادیه هم چنان بر عهده مضمون عنه است و برای ضامن فقط یک التزام به تادیه جدید ایجاد می شود.
4. ضمان نقل ذمه از موجبات برائت ذمه مدیون اصلی و در حکم پرداخت است، اما ضمان ضم ذمه به ذمه صرفا نوعی وثیقه برای اطمینان از وصول طلب است. برای مثال در عقد بیع اگر شخصی به نحو نقل ذمه برای پرداخت ثمن از سوی مشتری ضمانت کند با این ضمانت او مشتری بری الذمه می شود و حتی اگر ضامن ثمن را نپردازد، بایع خیار تاخیر ثمن نخواهد داشت. زیرا این ضمانت در حکم پرداخت دین توسط مشتری است.
در قانون ما، منظور از عقد ضمان کدام قسم از اقسام عقد ضمان است؟
در حقوق مدنی اصل بر ضمان نقل ذمه است. در این خصوص که آیا شرط خلاف آن جایز است یا خیر اختلاف نظر وجود دارد که در بین حقوق دانان نظر اقوی این است که شرط خلاف آن نیز جایز است یعنی می توان شرط کرد که به موجب ضمان نقل ذمه ، مضمون عنه بری الذمه نشود و در نتیجه ضمان را تبدیل به ضمان ضم ذمه به ذمه کنیم.
ضامن به چه میزانی می تواند به مضمون عنه رجوع کند؟
در این خصوص با دو نکته زیر مواجهیم:
اگر ضامن به مضمون له مبلغی کمتر از دین داده باشد: به اندازه همان مبلغی که به طلبکار داده است می تواند از مضمون عنه مطالبه کند و بیش از آنچه داده نمی تواند از مضمون عنه مطالبه کند.
اگر ضامن به مضمون له مبلغی زیادتر از دین داده باشد: بابت زیاده حق رجوع به مضمون عنه را ندارد، یعنی فقط می تواند به اندازه مبلغ اصل دین به مضمون عنه رجوع کند، مگر در صورتی که مبلغ زیاده را به اذن مضمون عنه داده باشد.
اگر در ضمان نقل ذمه برای شخص مضمون عنه خیار شرط درج شده باشد، تکلیف چیست؟
این شرط خیار صحیح است و چون بعد از انعقاد عقد ضمان شخص مضمون عنه بری الذمه می شود، این شرط خیار، خیار برای ثالث تلقی می شود و بنابراین در صورت فوت مضمون عنه این خیار به وراث او نمی رسد.
اگر ضامن به واسطه بخشش طلب بری الذمه شده باشد در این صورت آیا ضامن می تواند به مضمون عنه رجوع کند یا خیر؟
بله. ضامن در این حالت می تواند برای دریافت مبلغی معادل دین به مضمون عنه رجوع کند. تفاوت این حالت با ابراء در آن است که:
اگر مضمون له ضامن را ابراء کند در واقع از اصل دین گذشته و اصل دین را ساقط کرده و در نتیجه ضامن نمی تواند به مضمون عنه رجوع کند.
اگر مضمون له ضامن را ابراء نکند، بلکه طلبی را که دارد به ضامن ببخشد، ضامن دارنده طلب می شود و بری می شود. در این حالت ضامن می تواند به مضمون عنه رجوع کند.
نحوه دریافت مشاوره حقوقی از وکیل پایه یک دادگستری
گروه وکلای حقوق بشر با داشتن وکلای متخصص و با سابقه درخشان می توانند بهترین راهکار حقوقی را به شما ارائه دهند.
برای دریافت مشاوره از وکیل در وصول مطالبات چک، سفته، ملکی، خرید و فروش، اجاره و مشارکت می توانید با تلفن گویای مجموعه تماس حاصل فرمائید تا با تشخیص کارشناسان به وکیل مورد نیاز وصل شوید. کارشناسان ما در کمتر از ده دقیقه پاسخ گوی شما هستند.
جهت اخذ مشاوره و هماهنگی، آیکون پلتفرم مربوطه را کلیک نمایید