حجر در اصطلاح حقوقی به معنای محدودیت یا ممنوعیت قانونی برای تصرف در اموال و امور مالی شخص است. به عبارت دیگر، فرد محجور به دلیل شرایط خاص، از نظر قانون صلاحیت اداره امور مالی خود را به تنهایی ندارد. یکی از مهم ترین سوالات این است که مطابق قانون ایران چگونه حکم حجر بگیریم؟ در این مقاله سعی داریم به این پرسش پاسخ دهیم.
طبق قانون مدنی ایران، افراد زیر محجور شناخته می‌شوند:
- افراد زیر 18 سال: شامل دو دسته صغیر ممیز (دارای قدرت درک و تمیز) و صغیر غیر ممیز (فاقد قدرت درک و تمیز) می‌شود.
- افراد غیر رشید یا سفیه: افرادی که در سن 18 سالگی به بالا رسیده اما از قوه تعقل و درک کافی در امور مالی برخوردار نیستند و به راحتی فریب می‌خورند.
- مجانین: افرادی که دچار اختلالات روحی و روانی بوده و به طور دائمی یا موقت قوه تعقل خود را از دست داده‌اند.
محجوریت به حکم دادگاه و با توجه به مدارک و شواهد اثبات می‌شود. این مدارک می‌تواند شامل گواهی پزشکی، شهادت شهود و سایر مستندات لازم باشد.حجر به معنای حبس یا سلب آزادی نیست، بلکه صرفاً محدودیتی برای حفظ حقوق محجور در نظر گرفته شده است. قوانین مربوط به حجر در جزئیات پیچیدگی‌هایی دارد و برای بررسی دقیق وضعیت هر فرد، باید به یک وکیل خوب یا مشاوره حقوقی مراجعه کرد.
مهم ترین عناوین این مقاله
- سرپرستی محجوران
- وظایف سرپرست چیست؟
- اثبات حجر در دادگاه
- حجر پس از مرگ
- محدودیت‌ها و تبعات قانونی حکم حجر
جهت اخذ مشاوره و هماهنگی، آیکون پلتفرم مربوطه را کلیک نمایید
سرپرستی محجوران
در نظام حقوقی ایران، برای حمایت از حقوق و اموال افراد ناتوان که به لحاظ قانونی قادر به اداره امور خود نیستند، تدابیری اندیشیده شده است. به این افراد "محجور" گفته می‌شود و برای آنها سرپرست قانونی تعیین می‌شود. طبق قانون، سرپرست قانونی محجور در وهله اول پدر اوست. در صورت فوت یا عدم صلاحیت پدر، جد پدری به عنوان سرپرست یا "ولی قهری" و "قیم" محجور شناخته می‌شود. در غیاب پدر و جد پدری، سرپرستی محجور به یکی از نزدیکان واجد شرایط او بر اساس نظر دادگاه سپرده می‌شود.
وظایف سرپرست چیست؟
سرپرست قانونی موظف است با رعایت مصلحت محجور، از اموال و حقوق او مراقبت و اداره کند. کلیه تصمیمات مالی و غیرمالی مربوط به محجور توسط سرپرست قانونی اتخاذ می‌شود. سرپرست باید به طور مرتب به اداره سرپرستی گزارش عملکرد ارائه دهد. اداره سرپرستی وظیفه نظارت بر عملکرد سرپرستان قانونی را بر عهده دارد. این اداره می‌تواند در صورت مشاهده تخلف یا سوء استفاده از سوی سرپرست، اقدامات قانونی لازم را انجام دهد.
اثبات حجر در دادگاه
همان طور که پیشتر اشاره کردیم، در نظام حقوقی ایران، برای حمایت از حقوق و اموال افراد ناتوان که به لحاظ قانونی قادر به اداره امور خود نیستند (محجورین)، تدابیری اندیشیده شده است. اثبات حجر در دادگاه، نخستین گام در این مسیر برای صیانت از حقوق این افراد است. ذینفعان مدعی حجر برای گرفتن حکم حجر باید در دادگاه ثابت کنند که فرد مورد نظر به دلیل نقص اهلیت، توانایی اداره امور خود را ندارد. در این قسمت از مقاله با عنوان چگونه حکم حجر بگیریم؟ سعی بر این داشتیم که با کمک گرفتن از قوانین و رویه به این پرسش پاسخ دهیم. موارد زیر در اثبات حجر موثر است:
- معاینات پزشکی قانونی: متداول‌ترین روش اثبات حجر، ارجاع فرد به پزشکی قانونی و انجام معاینات تخصصی توسط متخصصان مربوطه است. در این معاینات، وضعیت روحی و روانی فرد به طور دقیق بررسی می‌شود و در صورت احراز ناتوانی وی در اداره امور خود، گواهی حجر صادر می‌شود.
- شهادت شهود: افراد می‌توانند با ارائه شهادت شهود مبنی بر عدم توانایی فرد در اداره امور خود، به اثبات حجر او کمک کنند. شهود باید مشاهدات دقیق و مستندی از رفتار و گفتار فرد محجور ارائه دهند که نشان‌دهنده عدم قوه تمیز و درک وی باشد.
- ادله و مستندات دیگر: علاوه بر موارد فوق، هرگونه مدرک و سندی که نشان‌دهنده ناتوانی فرد در اداره امور خود باشد، می‌تواند در اثبات حجر به دادگاه ارائه شود. این مدارک می‌توانند شامل سوابق پزشکی، نامه‌ها و یا هر نوع مدرک دیگری باشند که به اثبات ادعای ذینفعان کمک کند. با توجه به اهمیت موضوع و بررسی موارد قانونی توصیه می کنیم از مشاوره و راهنمایی حقوقی وکیل خانواده طلاق مهریه نفقه استفاده نمائید.
حجر پس از مرگ
در نظام حقوقی، حجر به معنای محدودیت یا ممنوعیت قانونی برای تصرف در اموال و امور مالی شخص است. این محدودیت برای حمایت از افرادی است که از اهلیت لازم قانونی برخوردار نیستند.
اما سوالی که ذهن بسیاری را به خود مشغول می‌کند این است که آیا می توان برای فردی که فوت کرده است، حکم حجر گرفت؟ اگر پاسخ به این پرسش است مثبت است، چگونه برای متوفی حکم حجر بگیریم؟
فرض کنید فرد مسنی که به وضوح نشانه‌های زوال عقل در او مشهود است، اقدام به انجام معامله‌ای می‌کند که ضرری فاحش به بار می‌آورد. در چنین شرایطی، آیا وراث می‌توانند با اثبات حجر او قبل از فوت، ابطال معامله را خواستار شوند؟ برای پاسخ به این سوال باید به دو نکته زیر توجه نمائیم:
- اثبات حجر قبل از فوت: وراث موظفند با ارائه ادله و اسناد کافی، از جمله گواهی پزشکی، شهادت شهود و سایر مستندات، حجر متوفی را قبل از انجام معامله به اثبات برسانند.
- عدم اطلاع وراث: اثبات عدم اطلاع وراث از حجر و معامله انجام شده توسط متوفی، شرطی اساسی برای ابطال معامله خواهد بود.
صرف طرح ادعای حجر کافی نیست و وراث باید زنجیره‌ای از مدارک و شواهد را برای اثبات ادعای خود به دادگاه ارائه کنند. اثبات حجر پس از فوت، فرآیندی پیچیده و ظریف است که نیازمند دانش و تخصص حقوقی است. در این مسیر، وراث باید با وکیل درامورثبتی اداری تجاری مشورت کنند تا با در نظر گرفتن تمامی جوانب حقوقی، به بهترین نحو از حقوق خود دفاع کنند.
محدودیت‌ها و تبعات قانونی حکم حجر
صدور حکم حجر برای فردی که به لحاظ قانونی ناتوان در اداره امور خود شناخته می‌شود، با تبعات و محدودیت‌های متعددی همراه است. این تبعات به منظور حفظ حقوق و اموال فرد محجور و جلوگیری از سوء استفاده از او اعمال می‌شود. برخی از محدودیت های قانونی و اساسی عبارتند از:
- ممنوعیت تصرف در اموال و امور مالی: فرد محجور به طور کامل از دخالت و تصرف در اموال و امور مالی خود منع می‌شود.
- عدم ایجاد تعهد مالی: تعهدات مالی که توسط فرد محجور بعد از صدور حکم ایجاد شود، فاقد اعتبار قانونی است.
- عدم انجام معاملات: انجام هرگونه معامله، مانند خرید و فروش، اجاره، رهن و هبه، توسط فرد محجور باطل و بی‌اعتبار خواهد بود.
- عدم فروش اموال شخصی: فرد محجور حق فروش اموال شخصی خود را نیز از دست می‌دهد.
با صدور حکم حجر، برای اداره اموال و انجام امور مالی فرد محجور، "قیم" یا "سرپرست قانونی" تعیین می‌شود. قیم یا سرپرست توسط دادگاه انتخاب می‌شود و وظیفه دارد با رعایت مصلحت فرد محجور، از اموال و حقوق او مراقبت و اداره کند.
جهت اخذ مشاوره و هماهنگی، آیکون پلتفرم مربوطه را کلیک نمایید